Dr. Jon Kabat-Zinn, Emeritus Hoogleraar aan de medische Afdeling van de universiteit van Massachusetts heeft het begrip Mindfulness uit de Boeddhistische context gehaald. Daarmee staat het programma open voor jong en oud, gezonde en zieke mensen, monnik en huisman. Wel benadrukte Jon Kabat-Zinn dat in het Boeddhisme de psychologische principes van mindfulness het meest duidelijk zijn verwoord.

Hij ontwikkelde een 8 weken durende training: mindfulness gebasserde stress reductie (MBSR). Er zijn sessies van ongeveer 2 uur en een hele dag. MBSR wordt ook wel aandachttraining genoemd en wordt met name door cognitieve gedragstherapeuten gebruikt om piekeren, depressie en burn-out op te lossen. Het wordt ook gebruikt om pijn te verminderen en het algemene fysieke en emotionele welzijn te vergroten. Sinds een jaar of dertig is het wijd verspreid geraakt en kent het vele toepassingen in de medische zorg en geestelijke gezondheidszorg.

Mindfulness

Het centrale mechanisme in MBSR is mindfulness of oplettendheid, opmerkzaamheid, aandachtzaamheid. Mindfulness is ingebed in een houding van gastvrijheid naar alle gevoelens en gedachten. Het staat haaks op de gebruikelijke reacties van verzet, ter discussie stellen, aversie naar onze gedachten en gevoelens. Idem voor onze afkeer van wat anderen doen en omstandigheden. Door alsmaar voortdurende training helpt het ons om aandacht te schenken aan de tegenwoordige tijd en laat je piekeren over wat er gebeurd is en zorgen maken over de toekomst zoveel mogelijk los en het bevordert daarmee meer dan gemiddelde acceptatie en vermindert het stress.

De focus ligt op het steeds meer eigen maken van oplettend gewaarzijn, van mindfulness. Het begrip mindfulness is afkomstig uit de vroegste Boeddhistische geschriften maar is in wezen niet religieus of esoterisch. In de Boeddhistische psychologie: Abidhamma speelt mindfulness een centrale rol. Het werd daar omschreven als een niet evaluerende en aanhoudend moment-tot-moment gewaarzijn van de directe mentale toestand en het mentale proces. Dit omvat continue, direct gewaarzijn van fysieke sensaties, gevoelens, gedachten/perceptie en emoties. Het geeft aandacht aan de fysieke, mentale en emotionele processen zonder erover na te denken, het te vergelijken of op welke andere manier dan ook te evalueren. Het kan vergeleken worden met een vorm van wetenschappelijke observatie, een voortdurende studie van jezelf: participerende observatie.

“RAIN”

Een makkelijk ezelsbruggetje in de dagelijkse toepassing van mindfulness is het acroniem: RAIN. Herken wanneer een sterke emotie aanwezig is. Sta het toe er te zijn. Onderzoek de fysieke, mentale en emotionele begeleiders van de primaire emotie. Identificeer je niet met wat er ook is. De kunst is om op die manier stressoren op het spoor te komen in je lichaam, denkbeelden en emotionele reactiepatronen en in plaats van je door hen te laten meesleuren de kracht te vinden om ze slechts gewaar te zijn.